“Bir zamanlar okulu seven bir kız vardı.”
Kız çocuklarının okula gitmesine yönelik kampanya yürüttüğü için Taliban tarafından vurulan Nobel Ödüllü Pakistanlı insan hakları savunucusu Malala Yusufzay’ın gerçek hikâyesi, yeni yayımlanan “Asi Kızlara Uykudan Önce Hikâyeler” kitabında böyle başlıyor.
Kitap, tüm dünyadan ilham veren 100 kadının resimleri ve masallaştırılmış hikayeleriyle çocuklara cinsiyetçi kurallara karşı çıkmayı ve bunun yerine hayallerini izlemeyi öğretmeyi amaçlıyor.
Kitap Türkiye’de de Hep Kitap Yayınevi tarafından Deniz Öztok’un çevirisiyle yayınlanarak raflardaki yerini aldı.
Aileler sosyal medyada çocuklarının kalıpları kıran kadınlar hakkında ne düşündüklerini anlattı.
ABD’de yaşayan 5 yaşındaki Brynn, Suudi Arabistan’da kadınların araba kullanmalarına yönelik yasağa karşı çıkan kadın hakları eylemcisi Manal el Şerif’in hikayesinden çok etkinlenmiş.
“Brynn sorup durdu ‘Yani ona araba kullanamayacağını mı söylediler?’ Ben de yanıt verdim ‘Aynen öyle’. Brynn haylazca gülerdi ‘Ama yaptı…’” diyor annesi Patti. Brynn o kadar etkilenmişti ki, Manal el Şerif’in resmini çizdi, annesi de resmi el Şerif’e gönderdi.
Kitapta adı geçen bir diğer isim, 2016 Rio Olimpiyat Oyunları’nda dünyayı kendine hayran bırakan Amerikalı jimnastikçi Simone Biles.
Ama kitapta daha az bilinen kadınlar da var. Bunlardan biri Amerikalı yazılımcı ve bilim insanı Grace Hopper. Gazetecilik kariyerinden sonra halterci olan Birleşik Arap Emirlikleri’nden Amna El Haddad da kitapta.
Kitabı iki İtalyan yazar, Elena Favilli ve Francesca Cavallo yazdı. “İsyankâr Kızlar İçin Uyku Öncesi Hikâyeleri”, 2016’da kitlesel fonlama (crowdfunding) sayesinde 1 milyon dólar bağış kazandı.
BBC‘ye konuşan Elena Favilli geleneksel çocuk kitaplarının hâlâ cinsiyetçi ve basmakalıp olduğunu farkettikleri zaman bu fikrin doğduğunu söylüyor:
“Çocuk kitapları biz çocuk olduğumuzdan beri değişmedi. Erkekler hâlâ kahraman, kadınlar hâlâ prenses.”
Francesca Cavallo (solda) ve Elena Favilli
Çocuk kitaplarında erkek ve kadın temsiliyetleri uzun süredir tartışılıyor.
Florida Devlet Üniversitesi’nden araştırmacılar 2011 yılında cinsiyetçi önyargıların kitaplarda 100 yıldan fazla bir süredir varolduğunu ortaya koydular.
1900 ve 2000 yılları arasında yayımlanan 6 bin resimli kitabın sadece yüzde 7,5’inde dişi hayvan kahramanlar var.
Kitaplar ve resimler çocukların dünyayı nasıl gördüğü ve algıladığını belirlemek açısından hayati. Ocak ayında yayımlanan bir araştırmaya göre, yaşları altıya vardığında kızlar kendilerini erkeklerden daha az yetenekli görmeye başlamış oluyorlar.
Araştırmaya göre, 6 yaşındaki hem kız hem erkek çocuklar “çok çok akıllı” bir kitap karakterini erkek olarak tanımlıyor.
Elena Favilli “Eğer bütün çocuklar prensleri tarafından kurtarılan prenses hikayeleri okursa, öğrendikleri mesaj kadının erkek kadar değerli olmadığı, eşit olmadığımızdır” diyor.
Yazarlar bu meseleye ilk değinen kişiler değiller.
2015’te Amerikalı psikolog Stephanie Tabashneck farklı etnik kökenden kadınları cerrah, profesör ve mühendis gibi itibarlı mesleklere sahip kişiler olarak betimleyen bir boyama kitabı yaptı.
Ancak Elena ve Francesca gerçek hayatta sosyal normlara karşı çıkan isyankar kadınlara vurgu yapmalarının genellikle sadece hayali karakterleri okuyan çocuklara önemli bir mesaj verdiği görüşündeler.
“Tarihsel olarak kadınların başarıları önemsizleştirildi” diyor Elena. “İsyancılar bütün kültürlerde olumsuz çağrışımlarla anılıyorlar, genellikle bir kadın için kötü olduğu düşünülüyor. Bizim mesajımız kadınların kuralları yıkması sorun değil hatta iyi bir şey.”
Amerikalı çocuk gelişim uzmanı Robyn Silverman, Tallie (sekiz) ve Noah (altı) yaşındaki çocuklarına hikaye okumak için her gece yatağa kıvrılıyor.
Robyn kitabında “Tallie’ye her zaman başkaldırmasını söyleyen bir ithafta bulundum” diyor.
“Tallie, sevgili kızım. Yoluna çıkabilirler. Sana oturmanı ve sessiz olmanı söyleyebilirler. Ama her zaman hatırla – ayağa kalk. Sesini yükselt. Herşeyden önemlisi vazgeçme. Sevgiler, Annen.”
Kızını ilettiği mesajını açıklayan Robyn Silverman, “Ona çoktan ‘Kızların bunu yapamayacağı’ söylendi bile” diyor ve ekliyor:
“Ama bu kitapta yasa dışı olduğu zamanlarda kızların eğitimi için ya da kadınların siyasi katılımı yasakken oy verebilmeleri için mücadele eden kadınların örnekleri var. Bu, neye karşı olursa bunun üstesinden gelebileceğimizi ortaya koyuyor.
“Bu çok önemli çünkü erkekler, kadınların erkekler gibi ilerleme sağlamak için yeteneklerini kullandığını ve hayallerinin peşinden gittiğini görmeliler. Bu kadınlar erkeklerden daha iyi demekle ilgili değil.”
Elena Favilli ise diğer ebeveynlerin de erkek çocuklarının kitabı zevkle okuduğunu söylediklerini anlatıyor:
“Çocuklara kadınların ve erkeklerin kesinlikle eşit olduğunu küçük yaştan itibaren göstermemiz gerekiyor.”
Kaynak: BBC Türkçe
